ලෝකයේ පෙණහැල්ල විදිහට පරිසරවේදියෝ, විද්‍යාඥයො හඳුන්වන ඇමසන් වැසි වනාන්තරය ගැන ආයෙමත් අවධානය යොමු වෙලා, යොමු කරන්න වෙලා.. ඒ Amazon 2020 අගෝස්තු සහ 2021 ජූලි අතර කාලය තුළ වර්ග කි.මී. 10,476 ක් අහිමි වූ බව වාර්තාව වීමත් එක්ක. නිව් යෝර්ක් නගරයේ වගේ 13 ගුණයක් විශාලයි මේ කියන ප්‍රමාණය.

චායාරුපය අන්තර්ජාලයෙන්

Amazon වනය අසමසම වෙන්නෙ... ජෛව විවිධත්වය, ස්වදේශික ගෝත්‍රික පිරිස, දුර්ලභම සත්ව හා ශාකත් එක්ක. විද්‍යාත්මක වර්ගීකරයට අනුව දුර්ලභ ශාක හා සත්ව විශේෂ (වඳවී යන) වගේම සොයාගත් ක්ෂීරපායින් 427ද, උභය ජීවීන් 428ද, පක්ෂීන් 1294 පමණද, මත්ස්‍ය 2200ද, උරඟයින් 378ද, හා ස්වදේශීය ගෝත්‍ර පිරිසක්ද ඉන්නව. ඒ වගේම මුළු පෘතුවියේ සිටිනා කුරුලු විශේෂ 5/1ක්ද ඉන්නෙ Amazon වල. එතකොට අපි ෆිල්ම් වලින් දැකපු උරඟ පවුලේ විශාලම සතා වන ඇනකොණ්ඩ ඉන්නෙත් මෙහෙ. ඒ වගේම අධික විෂ සහිත ශාක හා සත්ව කොටසද Amazon සතුයි. කොච්චර විසද කියල තේරුම් ගන්න පුළුවන් සමහර සතුන්ගේ විෂ ශරීර ගතවුන පුද්ගලයා පැය භාගයක් යන්නත් කලින් මැරෙනව කියද්දි. රටවල් කිහිපයක් පුරා පැතිරුණු ලෝක උරුමයක් වන Amazon වගේම ඒ සතුව තියෙන Amazon ගඟත් රටවල් කිහිපයක් පසුකරමින් තමයි මුහුදට ගලා යන්නෙ. ලෝකයේ දෙවෙනියාට විශාලත්වය දරන මේ ගඟෙ දිග 6400km වෙනකොට වැඩිම පළල් ස්ථානයේ පරතරය 30km කටත් වැඩි. ගඟෙන් මුහුදට වතුර වැටෙන තැන ඉඳල 150km තරම් දුරකට යනතාක් ඒ ජලයේ ලවන ප්‍රමාණය බෙහෙවින් අඩුයි. ඒකෙන්ම හිතා ගන්න පුළුවන් කොච්චර ජල පරිමාවක් මේ Amazon ගඟෙන් සාගරයට එකතු කරනවද කියල.

බ්‍රසීලය, පේරු, බොලිවියාව, කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව ඇතුළු රටවල් නවයක් පුරා තියෙන Amazon වල වැඩි කොටසක් අයත් වන්නේ බ්‍රසීලයට. ජනාවාස බිහිවීම, වනාන්තර එළිපෙහෙළි කිරීම, පාරවල් සෑදීම, ගිනි ගැනීම්, නියඟය වගේ දේවල් නිසා ලෝකයට මහා සම්පතක් වෙන Amazon ටිකෙන් ටික විනාසයට තමා යන්නෙ. පරිසරවේදියෝ, පරිසර හා සත්ව විද්‍යාඥයො මේ ගැන නිතරම වාර්තා කිරීම්, බලධාරීන්ට දැනුම් දීම් කොච්චර කළත් කිසිම ප්‍රයෝජනයක් නැති තරම්.. මොකද මෙහෙ වගේ දේශපාලන අතපෙවීම් එක්ක ඒ හැම දේම වැහිලා යන නිසා. විනාසය තව තවත් වැඩි වෙන්න පටන් අරං තියෙන්නෙ Amazon භූමියේ තෙල් තියෙන බව තෙල් සමාගම් දැන ගත්තහම. කල් යද්දී සමාගම් වලට අධිකරණයට යන්නත් වෙන්නෙ වැඩ වල හොඳ කම නිසා. ඒත් විනාසය එහෙමමයි..

ආර්ථික වාසි තකා මේ වගේ දේවල් සිදු වෙද්දි අධිවේගී මාර්ගයක්ද Amazon වල හදල තියෙනව. මේ මාර්ගය නිසා Amazonවල වෙන විනාශය තවතවත් වැඩි කරමින් වායු දුෂණය, පාංශු ඛාදනය, ශාක විනාශය, භූගත ජල පෝෂකවලට හා සත්ව ජීවිතයටද ඇති බාධක වැඩි. මේ පාරක් නිසා දෙකට බෙදුණු Amazon ගැන අදාළ බලධාරීන් හෝ ඒ රටවල පාලකයන් වගේ වගක් නැතුව වාගේ ආර්ථික හා පුහු සංවර්ධනයක් ගැන කිය කියා ඉන්නව ලංකාවේ වගේ. මේ වගේ වැඩ වලදී එක එක විරෝධතා ආවත් ඒව වැඩි කල් තියෙන්නේ නැති නිසා පාලකයන්ටත් ඒ ගැන ගානක් නෑ.

Amazonවලට හානිවන තවත් දෙයක් වෙන්නේ සැරින් සැරේ සිදුවන ගිනි ගැනීම්. වැසි නැති කාලවල ඇති වන මේ ලැව්ගිනි ස්වාභාවික සංසිද්ධියක් කියලම කියන්න බැරි මිනිස්සුන්ගෙම වැඩ වලින් වැඩි වෙන පරිසර උෂ්ණත්වයත් එක්ක. නියං කාලයට අක්කර පිටින් ගිනි ගෙන දින ගණන් වෙන මේ විනාශය පොඩි නෑ. මේ ගින්නෙන් දැවී යන ශාක සම්පත හා සත්ව සම්පතේ වටිනාකම කියල නිම කරන බැරි තරම්...

Read More

සියදිවි නසා ගැනීම් වැළක්වීමේ ජාත්‍යන්තර දිනය යෙදිල තියෙන්නෙ හැම අවුරුද්දකම සැප්.10 වෙනිදා.

2020 වසරේ සියදිවි නසා ගැනීම හේතුවෙන් ලංකාවේ 3,074ක් මිය ගිය බවත්, වසර කිහිපයකට පෙර පුද්ගලයන් ලක්ෂයකට 45ක් ලෙස පැවති මෙරට සියදිවි නසා ගැනීමේ ප්‍රතිශතය, මේ වන විට ලක්ෂයකට පුද්ගලයන් 14ක් දක්වා පහළ වැටි ඇති බව ජාතික මානසික සෞඛ්‍ය විද්‍යායතනයේ විශේෂඥ වෛද්‍ය පුෂ්පා රණසිංහ සිළුමිණට කියල තිබුණ.

ලෝකයේම වසර ගණනාවක ඉඳන් පුද්ගලයින්ගේ මරණයට හේතුවන සිව්වන ප්‍රධානතම කාරණයත් මේ සියදිවි නසා ගැනීම. 

චායාරූපය අන්තර්ජාලයෙන්

ගෘහස්ථ හිංසනය, මානසික ආතතිය හා ලෙඩ, විරැකියාව, හිංසා, අපයෝජනය කියන දේවල් දරා ගන්න බැරුව ඒ නිසා සියදිවි නසා ගන්න පෙලඹෙනව. මේ විදිහට සිය දිවි නසා ගන්නන් හැම රටකම පොදු උනත් ඒ අතරින් වැඩි කොටසක් අයත් වෙන්නෙ දුප්පත් කියල හඳුනාගත් රටවලට බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය (WHO) සඳහන් කරල තිබුණ. ඒ වගේම බරපතළ මානසික සෞඛ්‍ය ගැටලුවක් වන මේ සියදිවි නසා ගැනීම අවම හා තුරන් කිරීමට ඒ ඒ රටවල රජයන් නිවැරදි තීන්දු, තීරණ ගන්න ඕන වගේම  ඒ සඳහා අවධානය යොමු කළ යුතු කරුණු ගැනත් සඳහන් කරල තිබුණ.

• සියදිවි නසා ගැනීමේ මාධ්‍යයන් වෙත ප්‍රවේශ වීම සීමා කිරීම් (උදා: පළිබෝධනාශක, ගිනි අවි, ඇතැම් ඖෂධ).

• සියදිවි නසාගැනීම් පිළිබඳ වගකීමෙන් වාර්තා කිරීම සඳහා මාධ්‍ය සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කිරීම

• යෞවනයන් තුළ සමාජ-චිත්තවේගී ජීවන කුසලතා ඇති කිරීම

• සියදිවි නසා ගැනීමේ හැසිරීම් වලින් පීඩාවට පත් වන ඕනෑම අයෙකු කලින් හඳුනා ගැනීම, තක්සේරු කිරීම, කළමනාකරණය, පසු විපරම් කිරීම හා අධීක්ෂණය.

ගෝලීය වශයෙන් සියදිවි නසා ගැනීම් සහ සියදිවි නසා ගැනීමේ උත්සාහයන් පිළිබඳ දත්ත ලබා ගැනීමේ හැකියාව හා ගුණාත්මකභාවය දුර්වලයි වගේම ජාතික සියදිවි නසා ගැනීම් වැළැක්වීමේ ක්‍රමෝපායන් ඇතැයි වාර්තා වන්නේ රටවල් 38 ක පමණක් බවත් WHO එක කියල තිබුණ.

සියදිවි නසා ගැනීමේ අදහසින් ඉන්න පිරිසට සමහර වැරදි මාධ්‍ය හැසිරීම් නිසා එයින් තවත් උත්තේජන ලැබුණ අවස්ථාද ලෝක මාධ්‍යයේ සිදුවෙලා තියෙනව. එක සිද්ධියක් නම් කාන්තාවක් ගිනි උදුනට හිස ඇතුල් කරලා සියදිවි නසා ගෙන තිබ්බ සිදුවීම නිවැරදිව මාධ්‍ය මුදා නොහැරපු නිසා ඒ ක්‍රමය පාවිච්චි කරලා බොහෝ දෙකෙන් සියදිවි නසා ගන්න පෙළඹිලා තිබ්බ. ඉතින් මේ නිසා තමයි මාධ්‍ය පවා මේ කාරණයේදී සංවේදීව වැඩ කරන්න ඕන කියල WHO එක කියල තිබ්බෙ. මොකද රටේ ඉදිරි ගමන සමස්ත පුරවැසියන්ගේ සෞඛ්‍ය හා මානසික යහ පැවැත්ම මත රඳා පවතින නිසා.

දිවි නසා ගැනීමට සිතුවිලි ඇති ඔබ හෝ වෙන අය වේ නම් මේ දුරකථන හා සම්බන්ධ වී සහය ලබා ගන්න.

ශ්‍රී ලංකා සුමිත්‍රයෝ - 011 2 682 535 / 011 2 692 909

CCC පදනම - 1333 (නොමිලේ ඇමතුම්)

ජාතික මානසික සෞඛ්‍ය විධ්‍යායතනය - 011 490 000

Read More

 මේක පිටරකට වෙච්ච ඇත්ත සිද්ධියක්..

 ලෝකේ ඉතින් එක එක වගේ අය ඉන්නවනෙ. ඔය අතරෙ වයසට ගිය අය ඉන්නවනෙ. ටිකක් කේන්ති යන, කියන දේ තේරෙනව අඩු අය... ඔන්න ඒ වගේ වයසක කාන්තාවක් දවසක් යනවා සුපිරි වෙළඳ සැලකට. යන්නේ වැඩි දෙයක් ගන්න නෙමේ. ගිහින් චොකලට් බාර් එකක් අරං තමුන්ගෙ වාරේ එනකං කවුන්ටරේ ඉඳල “මට ඕන මේ බාර් එකෙන් භාගයයි” කියල cashier ට කියල සල්ලි දීල. භාගෙ කතා super market වල නෑනෙ. ආපු customer වයසක නිසාත්, එන පාරිභෝගිකයන්ට හොඳින් සලකන්න ඕන නිසාත් cashier කියල “මිස් භාග ගන්න විදිහක් නැහැ” කියල.

රූපය අන්තර්ජාලයෙන්

 customer - ඒත් මං සම්පූර්ණ එකක් අරං මොනා කරන්නද?

cashier - මිස් අපි භාග විකුණන්නේ නැහැ.

customer - ඇයි එහෙම කරන්නෙ. මට ඕන භාගයයි.

cashier – මිස්ට ඕන ගාන භාගයක් වෙන විදිහෙ එකක්ද? පොඩ්ඩක් බැලුවනම් හම්බෙයි සමහර විට..

customer – ගාන භාගයක් නෙමේ...

cashier – මං කලින් කිව්වෙ, අපි භාග විකුණන්නෙ නෑ මිස්..

customer – විකුණන්නෙ නැත්තෙ ඇයි? මට එකක් වැඩි.

cashier – සමාවෙන්න මිස්.. අපට අවසර නෑ මේවා භාග කරලා විකුණන්න.

customer – ඇයි බැරි.. මේ සම්පූර්ණ එකම මට දීල මාව මහත් කරන්න හදනවද? මාව ලෙඩ කරන්න හදනවද?

cashier – මිස්ට පුළුවන්නෙ මේක ගෙනිහින් ටික ටික කන්න..

customer – ඔයාල කිසිම සැලකිල්ලක් දෙන්නෙ නෑ මනුස්සයෙකුට.. මේ රටේ මිනිස්සු එන්න එන්න මහත් වෙනව. ඔයාල ඔයාල ගැනම ලැජ්ජ වෙන්න ඕන. රට ලෙඩ කරවන්නෙ ඔයාල වගේ අය... ඒ මදිවට රටේ උද්ධමනයත් හොඳටම වැඩි වෙලා තියෙද්දී මාව හූරං කන්න හදනවාද..

ඔහොම බැනල බැනල අන්තිමට මේ වයසක උන්දැ සම්පූර්ණ එකම සල්ලි දීල අරං ගිහින්. cashier ඉතින් වෙන කියන්න දෙයක් නැති නිසා සුභ දවසක් ගිහින් එන්න Jකියල..

Read More

 ඉතින් ඔන්න එකෝමත් එක රටක එකෝමත් එක පුද්ගලයෙක්ට දවසක් ලස්සන හීනයක් පෙනුණ. ලස්සන එකක් නිසා මේක මෙයාගෙ හිතට තදින්ම කාවැදුන. Wash එක දාගෙන ආවමත් හිතෙ හීනෙමයි වැඩ. හරියන්නෙ නෑ, නිවාඩු දාලා හරි මේ හීනේ ගැන හිතන්න ඕනෙ කියල මෙයා එදා වැඩට ගියේ නෑ. දැක්කෙත් එසේ මෙසේ හීනයක් නෙවේනෙ.

රූපය - අන්තර්ජාලයෙන්

“ඔන්න මෙයා room එකේ ඉන්න අතරෙ දිව්‍ය ලෝකේ දොරවල් පහක් ඇරගෙන පස් දෙනෙක් තමන් ඉස්සරහට ඇවිත් වස්තුව සහිත භාජන පහක් දීල.. යන්න ගියා.” මේකනම් ටිකක් අමුතුයි. අද කාලගුණයත් දැක්ක හීනෙ තිබ්බ විදිහට සමානයි. නෝන ලස්සන හිනාවකුත් දැම්ම වෙනද නැති.

මෙයා දැන් හිත හිතාම කුස්සියට ගියා උදේ කෑම එක ගන්න. නෝනා දැනගත්ත අද මෙයා ගෙදර තමා කියල. ඒ හින්ද කෑම පිඟානට බෙදල දුන්න කන්න බබෝ වගේ mood එකකින්. මෙන්න පිඟානෙත් පාන් පෙති පහයි බිත්තර පහයි. දැන් කන ගමනුත් හිත වැඩ “අද මට පහේ අංකෙ එක්ක මොකක් හරි සම්බන්ධයක් තියෙනව”. ඉක්මනට කාල ෂර්ට් එකත් දාගෙන පාරට ගියා. තවත් හිතන්න දෙයක් නෑ අද මගෙ වාසනාවන්ත අංකය පහ. ගත්ත ATM එකෙන් සල්ලි ගොඩක්, ඇල්ලුව රේස් දුවන අස්සයන්ගෙන් පස්වෙනියට ඉන්න එකාට. දැන් මුල් සෙට් එකේ මේ අස්සයත් ඉන්නව. මෙයා දැකපු හීනේ හරියටම හරි ගියා. ඒ කියන්නේ අස්පය cup එක ගැහුව එක නෙමේ. උනේ ඌ තරඟයෙන් පස්වෙනිය උන එක.. ඉතින් දැක්ක හීනේ හරියටම හරි ගියානේ. වරද්දගත්තෙ ඉතින් මේ මනුස්සයනෙ..

Read More

 අලුත් අවුරුද්දට වටිනම උපසෙස් ටිකක් තියෙන සින්දුවක් තියෙනව රෝහණ බැද්දගේ හා බන්දුල විජේවීර දෙපළ කියන. හැමදෙනාගේම පහුගිය ජීවිත වල සිදුවුණු අඩුපාඩු, වැරදි තියෙනව. ඒව හදාගෙන ඉස්සරහට යන්න ගන්න හොඳ ආරම්භයක් විදිහට අවුරුද්දෙන් පටන් ගන්න පුළුවන්. තමන්ගෙ විතරක් දියුණුව බලාපොරොත්තු නොවී අනිත් අයටත් උදව්වක් වෙමින් යන ගමන් තමයි සාර්ථක. ඒ නිසා අපිට එහෙම ජීවත් වෙන්න පුළුවන් නම් අපි ප්‍රාර්ථනා කරන සමාජ දියුණුවත් ඉබේම වාගේ සිදුවෙයි.

 

දොළොස් මහක් ගතවී යන මොහොතේ

අන්තිම දවසේ මැදියම් රෑ..

කවුරුත් මුණගැහිලා යන්නයි ආවේ අපි දෙන්නා..//

 

අවුරුද්දක් තිස්සේ කළ කීදේ

මතක් වෙනකොටත් සමහර එව්වට

මටම හිනා මස්සිනේ

අවුරුද්දක් තිස්සේ කල කීදේ

මතක් වෙනකොටත් සමහර එව්ව්වට

මට ඇඬෙනවා මස්සිනේ

උඹ අඬන්ටෙපා මස්සිනේ..

අඬන එකා දැක හිනැහෙන්ටෙපා මස්සිනේ..//

 

දොළොස් මහක්.....

 

අලුත් වසරේදී අලුත නැගී එන

කෙනෙක් දුටුවොතින් හිත සන්තෝසෙන්

ඇත දීපන් මස්සිනේ

අලුත් කෙනෙක් දුටුවොතින් මමත් හරි ආසයි

ඒත් ඔය කපන්න බැරි අත

ඉඹින්ටෙපා මස්සිනේ

නැග්ග ඉනිමග පෙරලන්ටෙපා

නගින එකා දැක කකුලෙන් අදින්ටෙපා..//

 

දොළොස් මහක්...

 

පොළෙන් පොළට ගිය පොල් වෙළඳාමෙන්

යාන්තමට වගෙ ජාමේ බේරුණා

ඒත් මදැයි මස්සිනේ

ගොනා පිටේ හකුරුත් පටවාලා

වක්කඩේ හකුරු හංගා තියලා

හනේ වෙච්චි දේ මස්සිනේ

දැන් ගිය හකුරට නාඬන්නේ

ඔය තියෙන හකුර රැක ගන්නේ..//

        පද රචනය, සංගීතය - රෝහණ බැද්දගේ / ගායනය - රෝහණ බැද්දගේ සහ බන්දුල විජේවීර

Read More